یک اشتباه ساده

یکی از مشکلاتی که به گسترش سکسیسم دامن می‌زند، بی توجهی و حواس پرتی یک جنس نسبت به خودش است. این روزها موارد بسیار زیادی پیش آمده و دیده‌ام دخترهایی که می‌شناسم حرف‌هایی که علیه زنان جا افتاده را تکرار می‌کنند. یا جک‌هایی که بدون هیچ ربطی صرفا دختر بودن را مسخره می‌کنند، خیلی راحت در گروه‌های وایبری می‌فرستند و بعد هم می‌خندند.
دوست من شبیه نماینده‌های زن مجلس نیست که بگوییم مسیری که در پیش گرفته‌ مشخص است و گویی از اساس با زن بودن مشکل دارد. بلکه کاملا متضاد آن‌ها هستند و به تعبیر عام حداقل ظاهرشان امروزی است. اما مدام جک‌های ضد دختر را پخش می‌کنند.
در غالب این جک‌ها اگر کلمه‌ی «دختر» را به «پسر» تغییر دهیم هیچ اتفاق خاصی نمی‌افتد و چیزی عوض نمی‌شود. اما متاسفانه قرار بر خنده است و دارد جا می‌افتد نخوانده لایک کنیم و مرامی برای هم بفرستیم و به هیچ چیز فکر نکنیم.
راستش وقتی با این جک‌ها مواجه می‌شوم تنها کاری که نمی‌توانم بکنم خنده است. در ذهن دوستانم نیستم تا بفهمم در هنگام این مواجهه چه در سر آنان می‌گذرد که به گسترش این جنسیت زده‌گی دامن می‌زنند. اما هر چه هست بد نیست گاهی به هر چیزی نخندیم و به باز تولید افکار پوچ کمک نکنیم. بهتر است هر کسی برای جنسیتی که دارد ارزش قائل شود و نه تنها آن را ضعیف نشمارد، بلکه حواسش را بیشتر جمع کند و آن را بیشتر بشناسد.

دفترچه‌ی خاطرات و فراموشی

از دوران دبیرستان برایم سوال بود «چرا بعضی از مردان بیشتر از حقوق زنان دفاع می‌کنند تا خود زنان». و سوال دیگر اینکه «چرا زنان به تنهایی از پس حق خود برنمی‌آیند». که البته هنوز هم جواب‌های قانع کننده‌ای نیافته‌ام، اما پاسخ گفتن به دومی ساده تر است.
نکته‌ی دیگری که به این تضییع دامن می‌زند بحث سکسیسم یا جنسیت زده‌گی است. این نگاه جنسیتی اگر از جانب آقایان به خانم‌ها و یا برعکس باشد جا افتاده تر است. نه این نگاه که قابل قبول است، بلکه دعوای اصلی همین نگاه‌های جنسیتی و با تبعیضِ جنس‌های مخالف نسبت به یکدیگر است. اما بحث مهمی که این روزها در جامعه می‌گذرد نکته‌ای تاسف‌بار دارد که بسیاری از تلاش‌ها را بی فایده می‌کند. آن هم این است که گروهی دانسته یا نادانسته خودشان برای خودشان تبعیض قائل می‌شود و خودشان را مسخره می‌کنند.
بعضی دوستانم را می گویم که تاثیر زیادی را در نرسیدن زن به حق خود و نگاه جنسیتی‌ که آقایان به آن‌ها دارند هستند.

این‌ها را گفتم تا بگویم برخی از زنان بیشترین تاثیر را در نرسیدن زن به حق خود داشته‌اند و بی آن که بدانند دست خیلی مردهای ضد زن را از پشت بسته‌اند. نمونه‌اش بعضی از دوستان هم سن و سال من که به شکل تعجب آوری ضد خودشان هستند و خودشان را مسخره می‌کنند. و از آن‌جایی که در ذهن آن‌ها نیستم نمی‌توانم مطمئن باشم که حواسشان نیست.

دوست من اصلا شبیه‌ خانم‌های نماینده‌ی مجلس نیست. بلکه درست نقطه‌ی مقابل آن‌هاست: حجاب ندارد. سعی می‌کند با مُد روز پیش برود. همیشه آرایش می‌کند. زیبایی سینمایی دارد و سنش که زیاد می‌شود زیبایی‌اش کم می‌شود. همیشه مرتب و آراسته ظاهر می‌شود. تقریبا هر فصل دوست‌پسر تازه‌ای دارد. و قس علی هذا.
اما در وایبر مدام به جک‌هایی که دختر را مسخره می‌کنند می‌خندد و آن‌ها را می‌فرستد.

شلاق بر تن کلمه

نگاهی به کتاب «چاه به چاه». نوشته‌ی رضا براهنی. انتشارات نگاه. ۹۳

«چاه به چاه» روایت انتقال زندانی‌ای است از زندان به شیرکوه و خانه‌ی پدری‌اش برای یافتن طپانچه‌ای که با آن کسی را ترور کرده اند و راوی برای نجات جانش باید آن را پیدا کند، که نوشتنِ آن در بهمن ۱۳۵۲ تمام شده و برای اولین بار در سال ۱۳۵۴ در یکی از مجلات اپوزوسیون خارج از کشور چاپ شد.
داستان با انتقال راوی به مکانی که هنوز معلوم نیست کجاست آغاز می‌شود و در تکه‌ای کوتاه با یاداوری دکتر و سلول دو نفره چیزهایی از دلیل این انتقال را می‌فهمیم. اما نه همه‌ی آن را. توصیف خیابان های تهران با چشم‌های بسته و حرکت ماشین و حدس راوی از تکه‌های خوب ابتدای داستان است. در این بخش اطلاعات زیادی داده نمی شود، اما این اصلا اذیت کننده نیست و برعکس سوالات زیادی را ایجاد می‌کند که ادامه‌ی داستان را برای خواننده جذاب می‌کند.
قسمت بعدی به اولین روزهایی که به سلول آمده و آشنایی با دکتر برمی‌گردد و تکه‌تکه از طریق گفت‌وگو‌ها چیزهایی راجع به راوی می‌فهمیم. او ۲۷ ساله است و عضو سپاه دانش. و دکتر هم چیزهایی درباره‌ی بازجویی و شکنجه‌ و کندن ناخن و شرح آن که بر او گذشته می‌گوید. راوی هم ماجرا دستگیری و فعالیت‌های گذشته اش را شروع به گفتن می‌کند. اما هیچ چیز کامل نیست و همیشه چیزی ناگفته باقی می‌ماند. حمید (راوی) و دکتر تجربه‌ای مشترک -یکی در گذشته و یکی در حین شکنجه- در برابر پیشنهاد همکاری با ساواک داشته اند که راوی این‌بار از تجربه‌ی دکتر تاثیر می‌پذیرد.
در تکه‌ای دیگر با بخشی از دلیل دستگیری حمید و ماجرا طپانچه و رابطه‌اش با کریم حسینی‌نژاد - که طپانچه را قرض می‌گیرد و در تدارک طرح ریزی ترور است- آشنا می‌شویم و راوی مدام وانمود می کند تقصیر چندانی ندارد.
در میانه‌های کتاب دکتر چند صفحه برای حمید از شهادت و شهید شدن در برابر جمع حرف می‌زند که تکه‌ای بی نظیر است و حس را به خوبی می‌رساند. بعد دوباره به زمان حالی که کتاب از آن‌جا شروع شده است باز می‌گردیم و البته دوباره سری به گذشته و زندان می‌زنیم. در این قسمت ظاهرا بین راننده ماشینی که به شیرکوه می‌رود با افسری که همراهشان است و راوی شوخی‌ای درباره‌ی رشتی‌ها انجام می‌شود که حذف شده است. اما از صحبت هایی که بعدش می‌آید برمی‌آید که همچین حرف هایی رد و بدل شده است.
دوباره همان ریتم تکرار می‌شود، گفت و گو در ماشین و کشاندن بحث با تداعی به بحث‌های داخل زندان و دکتر و این بار جدل درباره‌ی ترک ها. بعد از تمام شدن مسیر و آشنایی با چیزی که بر حمید در زندان و هم‌سلولی اش رفته، به رودبار و شیرکوه می‌رسیم و باید اتفاقات مهم درست در همین جا بیفتد. ابتدا با پدر راوی و سابقه‌ی مبارزاتی و هم‌رزمی اش با میرزا کوچک‌خان آشنا می‌شویم و بعد ماجرای اصلی سپردن طپانچه به مادر حمید و قولی که از او گرفته. حالا انگیزه‌ی سفر به شیرکوه را می‌فهمیم و می‌دانیم چرا به آنجا رفته اند. تا پیش از این چیزی در این باره گفته نشده بود.
بعد از دادن این اطلاعات ماجرای اصلیِ پیدا کردن طپانچه اتفاق می‌افتد و زمان یکی می‌شود و دیگر خبری از حوادث زندان نیست. افسرها برای یافتن طپانچه وارد خانه‌ی پدری حمید می‌شوند، اما مادرش هیچ نمی‌گوید و پدرش هم که دیگر حواس درست و حسابی ندارد. بعد درگیری بین آن‌ها و به هم ریختن خانه اتفاق می‌افتد که صحنه‌ها به خوبی ساخته و پرداخته شده است. بالاخره با هر حیله ای طپانچه‌ای از چاهی بیرون آورده می‌شود و باز می‌گردند.
در تکه‌ی آخر همه چیز تمام می‌شود. حمید به سلول باز می‌گردد. دکتر به شدت شکنجه شده.. لِه و پژمرده گوشه ای افتاده و جان می‌دهد. حمید همچنان به حرف‌های او فکر می‌کند.
در مجموع همه‌ی اتفاقات خیلی به موقع و منطقی رخ می‌داد و همواره کشمکشی را همراه خود داشت. و ترتیب دادن اطلاعات و حوادث هم طوری بود که جذابیت داستان را حفظ می‌کرد و خواننده را به دانستن ادامه‌ی داستان و کشف چیزی ساده ترغیت می‌کرد. همچنین آهنگ کلمات در بخش‌هایی (مثل همان تکه‌ی شهادت) بسیار منظم و عالی بود.